قرص متفورمین برای کنترل دیابت نوع ۲ استفاده میشود و با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت بدن به انسولین، قند خون را کنترل میکند. معمولا توصیه می شود با غذا مصرف شود تا عوارض آن کاهش یابد. لازم است افراد با نارسایی کلیه، مشکلات کبدی، و نارسایی قلبی در مصرف آن احتیاط کنند. جوامع امروز با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم میکند. یکی از شایع ترین آنها دیابت نوع 2 است. به طور کلی این بیماری به خاطر از دست رفتن حساسیت بدن به انسولین ایجاد می شود که خود باعث عدم توانایی سلول ها در دریافت مواد مغذی (گلوکز) میشود. وقتی به سلول ها غذای کافی نرسد مشکلات دیگری در بدن ایجاد می شود و این چرخه تا نابودی کامل بدن ادامه پیدا میکند. خوشبختانه امروزه دارو های مختلفی برای مقابله تجویز میشود، که یکی از آنها قرص متفورمین است (اگر به این مسئله علاقه دارید، می توانید مقاله دلایل تغییر ناگهانی بوی بد در میانسالی را مطالعه کنید).
موارد مصرف قرص متفورمین
موارد مصرف این قرص به شرح زیر است:
- کنترل قند خون: متفورمین با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین، قند خون را کنترل میکند. این فرایند به افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک میکند تا سطح قند خون خود را در محدوده طبیعی نگه دارند و از بروز مشکلاتی دیگر جلوگیری کنند.
- کاهش وزن: برخی از بیماران دیابتی ممکن است با مصرف متفورمین کاهش وزن تجربه کنند. این دارو باعث کاهش اشتها و تغییرات سوخت و ساز در بدن میشود که به کاهش تجمع چربی کمک میکند. در نتیجه، متفورمین می‌تواند به بهبود وضعیت وزن و کاهش چربی شکمی کمک کند که در بیماران دیابتی اهمیت زیادی دارد.
- کاهش ریسک بیماری‌های قلبی: افرادی که دیابت دارند، معمولاً در معرض خطر بالای بیماری‌های قلبی هستند. قرص متفورمین با کاهش سطح قند خون و کاهش تجمع چربی‌های مضر مانند تری‌گلیسرید و کلسترول بد (LDL)، به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در بیماران دیابتی کمک میکند.
- بهبود تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS): قرص متفورمین به تنظیم هورمون‌های تخمدان کمک میکند و برای زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، مفید است. این دارو با کاهش سطح انسولین و بهبود حساسیت سلول‌ها به این هورمون، می‌تواند به بهبود تخمک‌گذاری و کاهش علائم این سندرم مانند اختلالات قاعدگی و ناباروری کمک کند.
مجله NHS در رابطه با قرص متفورمین می گوید:
Metformin is safe to take for a long time. It will not make you put on weight, and may even help you lose some weight
مصرف متفورمین برای مدت طولانی بی خطر است. مصرف این قرص باعث افزایش وزن شما نمی شود و حتی ممکن است به کاهش وزن کمک کند.
عوارض قرص متفورمین
در کنار مزایایی که مصرف این قرص دارد، استفاده از آن می تواند با برخی از عوارض جانبی همراه باشد که به شرح زیر هستند:
- مشکلات گوارشی: استفاده از قرص متفورمین می‌تواند منجر به ناراحتی‌های گوارشی مانند تهوع، اسهال، و درد شکمی شود. این علائم به‌ویژه در ابتدای مصرف دارو دیده میشود . دلیل این امر تغییر سوخت و ساز بدن و فرایند جذب گلوکز است که خود بعد از مدتی کاهش می یابد و بدن به ان عادت میکند.
- کاهش ویتامین B12 : مصرف طولانی‌مدت متفورمین ممکن است باعث کاهش جذب ویتامین B12 شود. این موضوع می‌تواند منجر به کم‌خونی و مشکلات عصبی شود. علائم کاهش ویتامین B12 شامل خستگی، ضعف، و مشکلات حافظه است. خوشبختانه افرادی که برایشان قرص متفورمین تجویز میشود دائم تحت کنترل قرار میگیرند تا با مشکلی مواجه نشوند.
- اختلال در عملکرد کلیه: متفورمین ممکن است برای بیمارانی که دارای مشکلات کلیوی هستند، خطرناک باشد. این دارو در نهایت توسط کلیه‌ها دفع میشود اما اگر فرد کلیه ضعیفی داشته باشد، ممکن است دارو به درستی از بدن خارج نشود و با تجمعش باعث ایجاد عوارض شود. بنابراین قبل از مصرف این قرص ضروری است کلیه ها کنترل شوند.
- خستگی و ضعف: برخی از مصرف‌کنندگان قرص متفورمین ممکن است احساس خستگی و ضعف کنند. این وضعیت معمولاً به دلیل عوارض مختلف این قرص است و بعدا کاهش میباید اما اگر این علائم به طور مزمن ادامه یابد، لازم است پزشک میزان مصرف دارو و وضعیت تغذیه‌ای بیمار را کنترل کند تا مشکلات جدی‌تری پیش نیاید.
| عوارض مصرف قرص متفورمین | |
| بروز مشکلات گوارشی | کاهش ویتامین ب 12 |
| اختلال در عملکرد کلیه | خستگی و ضعف |
موارد احتیاط لازم در مصرف متفورمین
در صورتی که می خواهید از قرص متفورمین استفاده کنید، بهتر است به موارد زیر توجه داشته باشید.
- در صورتی که بیمار از داروهای دیگر ضد دیابت، به ویژه انسولین، استفاده میکند باید مراقب باشد.زیرا ممکن است مصرف همزمان آنها باعث اختلالات دارویی شود و ایجاد سمیت کند.
- افرادی که دارای بیماری‌های قلبی، کبدی، یا تنفسی هستند باید با احتیاط متفورمین مصرف کنند. این شرایط ممکن است با تاثیر بر روی سوخت و ساز و دفع دارو ، عوارض جانبی آن را افزایش دهد.
- زنان باردار یا شیرده باید درباره مصرف متفورمین با پزشک خود مشورت کنند. در دوران بارداری، کنترل قند خون اهمیت زیادی دارد و ممکن است نیاز به تنظیم میزان مصرفی دارو باشد.
- متفورمین معمولاً با وعده‌های غذایی مصرف میشود تا عوارض گوارشی کاهش یابد. بسته به تجویز پزشک، می‌تواند یک یا دو بار در روز مصرف شود. برای بهترین نتیجه، یکی از دوزها را با صبحانه و دیگری را با شام میل کنید تا کنترل قند خون بهتری داشته باشید.
سخن پایانی
با اینکه متفورمین یک دارویی خوب برای دیابت نوع 2 و دیگر مشکلات مربوط به انسولین است و تاثیرات موثری در بدن دارد ولی باید حتما احتیاط کرد و با آگاهی کامل از عوارض این دارو و خط قرمز های آن و مشورت با افراد متخصص نسبت مصرف یا عدم مصرف آن اقدام نمود.
نویسنده: محمدرضا نساجان