جنگها و درگیریهای نظامی تاثیرات عمیقی بر جسم و روان انسانها میگذارند، بهویژه بر کسانی که مستقیما در آنها شرکت داشتهاند یا زندگیشان به شکلی تحت تاثیر این وقایع قرار گرفته است. با گذشت سالها، سالمندانی که در جنگ حضور داشتهاند یا در دوران جنگ زندگی کردهاند، ممکن است با مشکلات جسمی و روانی مزمنی مواجه شوند که ریشه در آن تجربیات دارد. در این مقاله، به بررسی بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان میپردازیم (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله ایمنی در محیط زندگی سالمند را مطالعه کنید).
فهرست مطالب
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
یکی از بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان، اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD است. این اختلال معمولا در نتیجهی تجربه مستقیم جنگ، خشونت، بمباران، مرگ همرزمان یا از دست دادن عزیزان به وجود میآید. علائم PTSD شامل موارد زیر است:
- کابوسهای شبانه یا فلاشبک به وقایع جنگ
- اضطراب شدید و بیقراری
- تحریکپذیری و عصبانیت
- گوشهگیری و انزوا
- پرهیز از مکانها یا موضوعاتی که یادآور جنگ هستند
در برخی موارد، این اختلال تا سالها پس از پایان جنگ خاموش میماند و در دوران سالمندی، به دلیل تغییرات هورمونی، بازنشستگی، تنهایی یا بروز بیماریهای دیگر، مجددا فعال میشود.
افسردگی و اضطراب مزمن
افسردگی یکی دیگر از بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان است، اما در افرادی که تجربه جنگ دارند، میزان و شدت آن بیشتر است. بسیاری از این سالمندان دچار احساس پوچی، بیهدفی و غم دائمی هستند. از سوی دیگر، نگرانی دائمی از مسائل مالی، سلامتی یا بازگشت خاطرات تلخ جنگ، میتواند منجر به اضطراب مزمن شود. علائم رایج افسردگی و اضطراب در این افراد شامل موارد زیر است:
- بیمیلی به انجام فعالیتهای روزمره
- اختلال در خواب و تغذیه
- افکار منفی یا تمایل به خودکشی
- احساس گناه یا بیارزشی
مشکلات قلبی-عروقی
استرسهای مزمن ناشی از جنگ و اضطرابهای پس از آن، میتواند زمینهساز بیماریهای قلبیعروقی در دوران سالمندی شود. فشار خون بالا، آریتمی قلبی و نارسایی قلبی از جمله عوارض رایج در این گروه از سالمندان است. تحقیقات نشان دادهاند که بازماندگان جنگ، به دلیل بالا بودن سطح کورتیزول و آدرنالین ناشی از استرس مداوم، بیشتر در معرض حمله قلبی و سکته مغزی هستند.
اختلالات خواب
بیخوابی، کابوس، یا اختلالات ریتم خواب از جمله بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان است که تجربه جنگ داشتهاند. ترسهای شبانه، یادآوری خاطرات تلخ و استرس پنهان میتوانند منجر به بیخوابی مزمن شوند. کمخوابی در سالمندان ممکن است زمینهساز کاهش عملکرد ذهنی، زوال عقل و تضعیف سیستم ایمنی شود.
دردهای مزمن و مشکلات اسکلتی-عضلانی
افرادی که در جوانی درگیر فعالیتهای نظامی، راهپیماییهای طولانی، حمل تجهیزات سنگین یا جراحتهای فیزیکی شدهاند، در دوران سالمندی اغلب با دردهای مزمن در مفاصل، کمر، زانو و گردن مواجهاند. استئوآرتریت (آرتروز)، پوکی استخوان و تحلیل عضلات نیز در این افراد بیشتر دیده میشود. برخی از این مشکلات ممکن است به دلیل صدمات قدیمی باشند که در زمان جنگ بهدرستی درمان نشدهاند و حالا در سنین بالا بروز پیدا کردهاند.
زوال عقل و اختلالات شناختی
مطالعات نشان دادهاند که قرار گرفتن طولانیمدت در معرض استرسهای روانی شدید، مانند آنچه در دوران جنگ تجربه میشود، میتواند در بلندمدت احتمال ابتلا به بیماریهایی مانند آلزایمر و انواع دیگر زوال عقل را افزایش دهد. اختلال در تمرکز، فراموشی، کاهش سرعت تفکر و مشکل در تصمیمگیری از جمله علائم شایع این وضعیتها هستند.
مشکلات تنفسی
سربازان یا غیرنظامیانی که در معرض گازهای سمی، گرد و غبار جنگی یا دود حاصل از انفجارها و آتشسوزیها قرار گرفتهاند، ممکن است در دوران سالمندی با بیماریهای تنفسی مانند آسم، برونشیت مزمن یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) مواجه شوند. این مشکلات در کنار ضعیف شدن سیستم تنفسی به دلیل سن، میتواند به کاهش کیفیت زندگی و وابستگی بیشتر به مراقبتهای پزشکی منجر شود.
وابستگی به مواد مخدر یا الکل
در برخی از بازماندگان جنگ، بهویژه سربازان، مصرف مواد مخدر یا الکل به عنوان راهی برای فرار از خاطرات تلخ یا کاهش اضطراب، به یک رفتار مزمن تبدیل شده است. در دوران سالمندی، این وابستگیها نه تنها مشکلات جسمی ایجاد میکند (مانند آسیب به کبد یا دستگاه گوارش)، بلکه با مشکلات روانی نیز همزمان میشود.
احساس انزوا و طرد اجتماعی
سالمندانی که در جنگ شرکت داشتهاند، گاه احساس میکنند کسی آنها را درک نمیکند یا ارزش فداکاریهای آنها فراموش شده است. این احساس بیارزشی یا طرد شدن میتواند زمینهساز افسردگی، اضطراب و حتی تمایل به مرگ شود. متاسفانه بسیاری از این افراد از خدمات مشاورهای یا حمایت اجتماعی بیبهرهاند.
راهکارها و مداخلات پیشنهادی برای بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان
برای بهبود وضعیت سلامت جسمی و روانی سالمندان از بیماری های رایج پس از جنگ در سالمندان، اقدامات زیر میتواند موثر باشد:
- مراقبتهای رواندرمانی: ارائه مشاوره فردی یا گروهدرمانی با تمرکز بر PTSD، افسردگی و اضطراب
- فعالیتهای اجتماعی: ایجاد فضاهایی برای ارتباط سالمندان با یکدیگر و جامعه، مانند کلوپهای بازنشستگان یا مراکز فرهنگی
- پایش منظم سلامت: چکاپهای پزشکی منظم برای بررسی فشار خون، قلب، حافظه و سلامت روان
- حمایت خانوادهها: آموزش به اعضای خانواده برای درک بهتر نیازهای روانی و جسمی سالمندان جنگزده
- ترویج سبک زندگی سالم: تغذیه مناسب، ورزش ملایم، ترک سیگار و مصرف مواد مخدر
سخن پایانی
تاثیرات جنگ تنها محدود به زمان وقوع آن نیست. برای سالمندانی که تجربه جنگ داشتهاند، این وقایع ممکن است تا پایان عمر تاثیرات خود را در قالب بیماریهای جسمی و روانی باقی بگذارند. شناسایی زودهنگام این مشکلات و ارائه حمایتهای لازم میتواند کیفیت زندگی این عزیزان را بهطور چشمگیری افزایش دهد. وظیفه جامعه، دولت و خانوادههاست که با احترام به تجربیات این افراد، شرایطی فراهم کنند تا دوران سالمندی را با آرامش و سلامت بیشتری سپری کنند.