آب سیاه یا گلوکوم یکی از بیماریهای چشمی است که به تدریج به عصب بینایی آسیب می‌زند و اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی شود. این بیماری به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد می‌شود که به عصب بینایی آسیب می‌زند. این بیماری معمولا به عنوان “دزد خاموش بینایی” شناخته می‌شود زیرا در مراحل اولیه بیماری ممکن است علائمی نداشته باشد و به همین دلیل شناسایی زودهنگام آن اهمیت زیادی دارد. در این مقاله به بررسی انواع مختلف آب سیاه، علل و عوامل خطر آن، علائم، روش‌های تشخیص و درمان آن پرداخته می‌شود (اگر به این موارد علاقه دارید، می توانید مقاله بیماریهای میانسالی را مطالعه کنید).
انواع آب سیاه
آب سیاه به چندین نوع مختلف تقسیم می‌شود، که هرکدام ویژگی‌ها و روش‌های درمانی خاص خود را دارند و در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.
گلوکوم زاویه باز
گلوکوم زاویه باز شایع‌ترین نوع این بیماری است. در این نوع، زاویه‌ای که در آن چشم مایع آبی تخلیه می‌شود، به تدریج بسته می‌شود. در ابتدا، هیچ علامت یا درد قابل توجهی وجود ندارد، اما فشار داخل چشم به تدریج افزایش می‌یابد و به عصب بینایی آسیب می‌زند. این آسیب به طور معمول به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد و ممکن است منجر به کاهش دید محیطی شود.
گلوکوم زاویه بسته
این نوع گلوکوم زمانی رخ می‌دهد که زاویه تخلیه مایع داخل چشم به طور ناگهانی و کامل مسدود شود. این نوع گلوکوم معمولا به صورت ناگهانی و با علائم شدید مانند درد شدید چشم، تاری دید، تهوع و استفراغ بروز می‌کند و نیاز به درمان فوری دارد.
گلوکوم نوزادان
گلوکوم نوزادان نوعی از گلوکوم است که از بدو تولد وجود دارد. این بیماری به دلیل مشکلات ساختاری در چشم نوزاد ایجاد می‌شود و ممکن است باعث افزایش فشار چشم و آسیب به عصب بینایی شود.
گلوکوم ثانویه
گلوکوم ثانویه زمانی رخ می‌دهد که افزایش فشار چشم به دلیل شرایط یا بیماریهای دیگری مانند آسیب به چشم، بیماریهای التهابی، عفونت‌ها یا داروها ایجاد می‌شود.
علل و عوامل خطر آب سیاه
این بیماری معمولا به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد می‌شود، اما دلایل دقیق آن هنوز به طور کامل شفاف نیست. در ادامه، برخی از عوامل خطر برای ابتلا به این بیماری مطرح می شوند.
| علل ابتلا به آب سیاه | |
| افزایش فشار چشم | سن بالا |
| سابقه بیماری خانوادگی | ابتلا به بیماری های پزشکی |
| استفاده طولانی مدت از داروها | نژاد |
افزایش فشار چشم
افزایش فشار چشم به عنوان عامل اصلی در بسیاری از انواع گلوکوم شناخته می‌شود. وقتی مایع داخل چشم به درستی تخلیه نمی‌شود، فشار داخل چشم افزایش می‌یابد و این فشار به عصب بینایی آسیب می‌زند.
سن بالا
با افزایش سن، احتمال ابتلا به گلوکوم بیشتر می‌شود. افراد بالای ۶۰ سال در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماری قرار دارند.
سابقه خانوادگی
اگر در خانواده فرد، سابقه ابتلا به آب سیاه وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در فرد بیشتر می‌شود. ژنتیک نقش مهمی در انتقال این بیماری ایفا می‌کند.
شرایط پزشکی دیگر
بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا، بیماریهای قلبی و بیماریهای تیروئید می‌توانند به افزایش خطر ابتلا به آب سیاه منجر شوند.
استفاده طولانی‌مدت از داروها
برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث افزایش فشار داخل چشم شوند و خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش دهند.
نژاد
افراد آفریقایی‌تبار، آمریکای لاتین و آسیایی‌تبار ممکن است بیشتر از دیگر گروه‌های نژادی به گلوکوم مبتلا شوند.
علائم آب سیاه
در بسیاری از انواع آب سیاه، به خصوص گلوکوم زاویه باز، علائم در مراحل اولیه وجود ندارد و به همین دلیل تشخیص زودهنگام آن دشوار است. با این حال، علائم زیر ممکن است در مراحل پیشرفته‌تر بروز کنند:
- کاهش دید محیطی: یکی از علائم رایج آب سیاه، کاهش تدریجی دید محیطی است که معمولاً ابتدا در یک چشم و سپس در هر دو چشم رخ می‌دهد. این کاهش دید ممکن است به تدریج پیشرفت کند و فرد به سختی قادر به دیدن محیط اطراف خود باشد.
- درد چشم: در برخی از انواع گلوکوم، به خصوص گلوکوم زاویه بسته، فرد ممکن است دچار درد شدید در ناحیه چشم یا سردرد شود. این درد ممکن است همراه با تهوع و استفراغ باشد.
- تاری دید: تاری دید یکی دیگر از علائم این بیماری است. افراد ممکن است احساس کنند که دید آنها در شب یا در نور کم ضعیف‌تر از همیشه است.
- دید رنگی تغییر یافته: در برخی موارد، افراد مبتلا به این بیماری ممکن است تغییراتی در دید رنگی خود مشاهده کنند و رنگ‌ها برای آنها محو یا تغییر کنند.
- حلقه‌های رنگی دور چراغ‌ها: افراد مبتلا به این بیماری ممکن است حلقه‌هایی رنگی دور چراغ‌ها یا منابع نور مشاهده کنند. این علامت معمولا در گلوکوم زاویه بسته مشاهده می‌شود.
تشخیص آب سیاه
تشخیص آب سیاه به وسیله معاینات چشمی منظم صورت می‌گیرد. پزشک چشم‌پزشک می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلف فشار داخل چشم را اندازه‌گیری کند و سلامت عصب بینایی را بررسی نماید. در ادامه به معرفی این روش ها می پرزدایم.
اندازه‌گیری فشار داخل چشم
این آزمایش به نام “تونومتری” شناخته می‌شود و یکی از مهم‌ترین ابزارها برای تشخیص گلوکوم است. در این آزمایش، پزشک از یک دستگاه خاص برای اندازه‌گیری فشار داخل چشم استفاده می‌کند.
آزمایش عصب بینایی
با استفاده از ابزارهایی مانند “افتالموسکوپ” یا “پاپلوسکوپ”، پزشک می‌تواند وضعیت عصب بینایی را بررسی کند و هرگونه آسیب به این عصب را شناسایی کند.
آزمون میدان دید
این آزمایش برای ارزیابی دید محیطی فرد انجام می‌شود. در این آزمایش، بیمار باید به یک نقطه خاص نگاه کند و پزشک بررسی می‌کند که آیا نقاطی در میدان دید فرد تار شده است یا خیر.
آزمایش اسکن شبکیه
در این آزمایش از تکنولوژی تصویربرداری برای بررسی شبکیه و عصب بینایی استفاده می‌شود. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا آسیب‌های احتمالی به عصب بینایی را شناسایی کند.
درمان آب سیاه
درمان آب سیاه بستگی به نوع و شدت بیماری دارد. هدف اصلی درمان کاهش فشار داخل چشم است تا از آسیب بیشتر به عصب بینایی جلوگیری شود. برخی از روش‌های درمانی در ادامه مطرح می شوند.
داروها
داروهای قطره‌ای برای کاهش فشار چشم یکی از اولین روش‌های درمانی برای آب سیاه هستند. این داروها می‌توانند تولید مایع داخل چشم را کاهش داده یا جریان آن را تسهیل کنند. برخی از داروها به صورت خوراکی نیز برای درمان گلوکوم استفاده می‌شوند.
جراحی
اگر داروها نتوانند فشار داخل چشم را کنترل کنند، جراحی ممکن است ضروری باشد. جراحی‌هایی مانند “جراحی لیزر” یا “جراحی ترشح مایع” می‌توانند به کاهش فشار چشم کمک کنند.
درمان لیزری
در برخی موارد، پزشک ممکن است از لیزر برای بهبود تخلیه مایع داخل چشم یا کاهش فشار چشم استفاده کند. این درمان می‌تواند به ویژه برای افرادی که به داروها پاسخ نمی‌دهند، مفید باشد.
سخن پایانی
آب سیاه یک بیماری چشمی است که می‌تواند به طور تدریجی باعث آسیب به عصب بینایی و از دست دادن بینایی شود. تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. با انجام معاینات منظم چشم‌پزشکی، افرادی که در معرض خطر گلوکوم قرار دارند می‌توانند از بروز آسیب‌های جدی به بینایی خود جلوگیری کنند. بنابراین، توجه به علائم اولیه و پیگیری درمان‌های توصیه‌شده می‌تواند کمک زیادی به حفظ سلامت چشم‌ها و جلوگیری از کاهش بینایی در آینده کند.